گفتگوي اختصاصي قدس با دكتر عباس عظيمي، متخصص بينايي، عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي مشهد

جناب آقاي دكتر عظيمي، لطفاً درباره زندگي، تحصيلات و سوابق علمي خودتان توضيح دهيد.
* من در خرداد 1332 در يك خانواده سخت كوش در شهر مشهد به دنيا آمدم و از همان ابتداي دوران تحصيل، تلاش، زحمت، كوشش، پشتكار و جديت در راه زندگي و موفقيت را از مرحوم پدرم آموختم و ضمن تحصيل موفق و ممتاز در دوران ابتدايي و دبيرستان، همواره به كار نيز مشغول بودم. در سال 1352 جزو اولين دانشجويان رشته اپتومتري (بينايي سنجي) در دانشگاه مشهد پذيرفته شدم و به فضل خداوند بزرگ، تحصيلات دانشگاهي در اين رشته را در سال 1357 به پايان رساندم و اولين كلينيك اپتومتري كشور را در شهر مشهد راه اندازي نموده و تقريباً پس از چهار سال تجربه كلينيكي به منظور ادامه تحصيل به كشور آمريكا عزيمت كردم.
حاصل 9 سال تحصيل مداوم و مستمر من در آمريكا، دريافت مدرك فوق ليسانس در عدسيهاي تماسي و اخذ دكتراي حرفه اي در اپتومتري از دانشگاه پاسيفيك پرتلند بود و به دنبال آن در سال 1372 موفق به دريافت دكتراي تخصصي (D.PH) از دانشگاه نيويورك گرديدم


** تاكنون تأليف و تحقيقي هم داشته ايد؟
* نتيجه چندين سال تحقيق و پژوهش من در دانشگاه نيويورك، چاپ مقالات متعدد در مجلات علمي داخلي و خارجي بوده و از همه مهمتر «ثبت دستگاه اندازه گيري بينايي متحرك» براي اولين بار در آمريكا بود كه كاربرد آن در اندازه گيري و معاينات بينايي خلبانان مي باشد.
بعد از عزيمت به ايران و اشتغال در دانشگاه علوم پزشكي مشهد به عنوان عضو هيأت علمي نيز علاوه بر تدريس، تحقيق و پژوهش، قريب به 40 مقاله علمي در مجلات داخلي و خارجي به چاپ رساندم و در چندين كنگره بين المللي آسيايي، آمريكايي و داخل كشور نيز با ارايه مقاله شركت كردم. تاكنون چندين همايش اپتومتري برگزار نموده و پنج كتاب درسي تأليف و يك كتاب را ترجمه و چاپ كردم. در حال حاضر نيز مشغول ترجمه و تأليف كتابهاي ديگري هستم.
** از سوابق اجرايي خود بگوييد.
* قريب 5 سال متوالي است كه مسؤول انجمن علمي اپتومتري ايران هستم و مسؤوليت انجمن اپتومتري خراسان را نيز برعهده دارم. در حال حاضر عضو بورد تخصصي اپتومتري و شوراي انتشارات دانشگاه علوم پزشكي مشهد مي باشم. مهمتر از همه اينكه هميشه سعي كرده و مي كنم كه خادم و خدمتگزار مردم باشم و در وظيفه اي كه برعهده من است يعني صيانت و حفاظت از سلامت چشم و بينايي مردم، صادق باشم.



** تاكنون تأليف و تحقيقي هم داشته ايد؟
* نتيجه چندين سال تحقيق و پژوهش من در دانشگاه نيويورك، چاپ مقالات متعدد در مجلات علمي داخلي و خارجي بوده و از همه مهمتر «ثبت دستگاه اندازه گيري بينايي متحرك» براي اولين بار در آمريكا بود كه كاربرد آن در اندازه گيري و معاينات بينايي خلبانان مي باشد.
بعد از عزيمت به ايران و اشتغال در دانشگاه علوم پزشكي مشهد به عنوان عضو هيأت علمي نيز علاوه بر تدريس، تحقيق و پژوهش، قريب به 40 مقاله علمي در مجلات داخلي و خارجي به چاپ رساندم و در چندين كنگره بين المللي آسيايي، آمريكايي و داخل كشور نيز با ارايه مقاله شركت كردم. تاكنون چندين همايش اپتومتري برگزار نموده و پنج كتاب درسي تأليف و يك كتاب را ترجمه و چاپ كردم. در حال حاضر نيز مشغول ترجمه و تأليف كتابهاي ديگري هستم.
** از سوابق اجرايي خود بگوييد.
* قريب 5 سال متوالي است كه مسؤول انجمن علمي اپتومتري ايران هستم و مسؤوليت انجمن اپتومتري خراسان را نيز برعهده دارم. در حال حاضر عضو بورد تخصصي اپتومتري و شوراي انتشارات دانشگاه علوم پزشكي مشهد مي باشم. مهمتر از همه اينكه هميشه سعي كرده و مي كنم كه خادم و خدمتگزار مردم باشم و در وظيفه اي كه برعهده من است يعني صيانت و حفاظت از سلامت چشم و بينايي مردم، صادق باشم.

* تاريخچه اپتومتري در جهان و ايران
** لطفاً درخصوص رشته اپتومتري و سابقه آن در كشور توضيح دهيد و بفرماييد رشته اپتومتري چه خصوصياتي دارد؟
* بينايي سنجي يا اپتومتري رشته اي علمي است كه جزو زير شاخه هاي علوم پزشكي مي باشد و به صورت رسمي و آكادميك بيش از يكصد سال است كه در دانشگاههاي كشورهاي معتبر علمي جهان تدريس مي شود و در ايران نيز قريب به 34 سال است كه اين رشته داير شده است. البته پايه هاي علمي اين رشته در حوزه هاي نورواپتيك و به 5 هزار سال پيش بر مي گردد كه شيشه كشف گرديد و قريب به 2500 سال پيش نظريات بينايي شكل گرفت. دانشمندان و محققان ايراني در توليد اين علم نام آوريهاي فراواني داشته اند. در حال حاضر اپتومتري در جهان جزو ده رشته برتر علمي - حرفه اي شناخته شده است و در جهان دهها هزار اپتومتريست حرفه اي در رابطه با چشم و بينايي، خدمات مربوط به مراقبتهاي اوليه چشمي از قبيل معاينه، ارزشيابي و بررسي اختلالهاي بينايي و ساير مسايل فيزيولوژيكي و اپتيكي چشم و نيز تجويز و ارايه عينكهاي طبي، اصلاح عيوب انكساري و تمام اقدامهاي لازم براي حفظ و ارتقاي بينايي و نيز جلوگيري از هرگونه عاملي كه به اختلالهاي چشمي و بينايي منجر گردد را انجام مي دهند.
به طور خلاصه اپتومتري به عنوان علم بينايي و اپتيك مطرح شده و اپتومتريستها به عنوان مراقبين اوليه چشمي به طور رسمي در جهان و ايران شناخته شده اند. اولين بار اين رشته در دانشگاه مشهد در سال 1352 تأسيس شد و در حال حاضر چهار دانشگاه علوم پزشكي زاهدان، ايران، شهيد بهشتي و مشهد، آموزش اين رشته را در مقطع كارشناسي انجام مي دهند و كارشناسي ارشد اپتومتري نيز در دانشگاه علوم پزشكي مشهد از سال 1382 داير شده است و دوره دكتراي تخصصي آن نيز بزودي داير خواهد شد، انشاء ا... .
** خدمات اپتومتري كه تاكنون در كشور اجرا شده چه بوده است؟
* از سال 1357 يعني اولين دانش آموخته اپتومتري تاكنون كه بيش از 1700 اپتومتريست مجرب در كشور داريم، خدمات شاياني براي آحاد مردم توسط اپتومتريست انجام شده است (در زمينه چشم و بينايي) بخصوص در حوزه معاينات كودكان، بزرگسالان، كم بينايان و... كه در بين آنها مي توان به طرحهاي بزرگ ملي همچون طرح پيشگيري از تنبلي چشم و نيز طرح غربالگري كودكان 6-4 سال در سراسر كشور اشاره كرد.
** درباره طرح 2020 توضيح دهيد و بفرماييد ضرورت اجراي اين طرح چيست؟
* طرح 2020 يكي از طرحهايي مي باشد كه قرار است از طرف سازمان جهاني بهداشت (WHO) با همكاري وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و ساير سازمانهاي NGO انجام شود. طرح 2020 در اولويت دستور كار وزارت بهداشت قرار گرفته و هدف از اجراي آن پيشگيري از نابينايي و كم بينايي در قالب برنامه هاي 5 ساله تا سال 2020 مي باشد. قرارداد اين طرح در سال 81 توسط وزير وقت بهداشت و درمان منعقد شده و حتي مبلغي نيز بابت راه اندازي مقدمات اين طرح از سوي نمايندگان مخصوص WHO منطقه به وزارت بهداشت تحويل شده است. اهميت اين طرح به اين دليل است كه در جهان كنوني حدود 45-40 ميليون نابينا و حدود 180-160 ميليون نفر كم بينا و يا معلول بينايي وجود دارد. 80 درصد اين افراد نابينا و كم بينا در كشورهاي در حال توسعه از جمله ايران زندگي مي كنند. با توجه به افزايش شيوع نابينايي حدود 2 ميليون نفر در سال در سراسر جهان، به عبارت ديگر هر 5 ثانيه يك نفر كم بينا و هر يك دقيقه يك نفر نابينا به جمعيت جهان اضافه مي شود.
از طرف ديگر حدود 1/3-4/2 درصد جمعيت ايران دچار تنبلي چشم يا آمبليوپي هستند. 28-25 درصد جمعيت ايران دچار عيوب انكساري از نوع دوربيني، نزديك بيني و استيگماتيسم مي باشند. 5/30 درصد جمعيت ايران دچار آب مرواريد حتي از نوع زودرس آن هستند و 45/1 درصد افراد بالاي چهل سال دچار آب سياه مي باشند، اين آمار سنگين اختلالهاي چشم و بينايي در ايران و جهان، WHO و وزارت بهداشت كشورها را بر آن داشته تا هر چه زودتر با اجراي طرح 2020 از روند پرشتاب معضلات چشمي تا حدودي جلوگيري نمايند.
متأسفانه اين طرح در ايران چندان پيشرفتي نداشته و با توجه به نياز مبرم جامعه به انجام معاينات غربالگري جهت مشخص كردن بيماريهاي چشمي و اختلالهاي بينايي، درمان و اصلاح عيوب بينايي و... هنوز هيچ راهكار مطمئن و مشخصي از سوي وزارت بهداشت تنظيم نشده است و فرصتهاي زماني به راحتي از دست مي رود. به عنوان مثال در ايران سالانه به عمل جراحي آب مرواريد حدود چهارصد هزار نفر نياز مي باشد و اين در حالي است كه سيستم درماني كشور فقط قادر به عمل جراحي حدود 000/172 نفر در سال است و اين بدين معناست كه مردم همچنان به نحوي دچار نابينايي و يا كم بينايي مي شوند. اين افراد يا شناخته نمي شوند و يا از نظر مالي در وضعيت نامناسبي هستند و قادر به پرداخت هزينه هاي درماني عمل جراحي آب مرواريد نيستند. لذا طرح 2020 مي تواند كمك شاياني در شناسايي بيماران بنمايد، زيرا نكته قابل توجه اين است كه با وجود آمار بالاي اين اختلالهاي چشمي در ايران 80 درصد آنها قابل پيشگيري مي باشند.
** انجمن اپتومتري تا چه حد در پيشگيري از اختلالهاي بينايي مؤثر است؟
* خوشبختانه در سالهاي اخير اپتومتري داراي تشكيلات خاصي از قبيل انجمن اپتومتري خراسان، انجمن علمي اپتومتري ايران، جامعه اپتومتري ايران و غيره شده است كه هم به صورت سراسري و هم منطقه اي در حال خدمت رساني به جامعه و اعضاي خود مي باشند.
با كمك نهادهاي ذكر شده اپتومتري، توانستيم در طول ساليان گذشته به موفقيتهاي چشمگيري در عرصه اپتومتري برسيم، به عنوان مثال تثبيت شرح وظايف اپتومتريستها و تثبيت قوانين صنفي و علمي آنان و مهمتر از همه ارتقاي جايگاه اپتومتري كه نتايج آن همه در جهت سلامت چشم مردم و تضمين بينايي آنهاست، زيرا برخورد علمي با مشكلات چشمي بسيار مطلوبتر خواهد بود تا استفاده از اقدامات سنتي (از تجويز عينك گرفته تا روشهاي پيشگيري و درمان اختلالات بينايي) و اين موفقيتها مرهون زحمات بي شائبه فعالان اين رشته مي باشد منتهي تا رسيدن به اهداف نهايي اين رشته كه سلامت بينايي همه مردم ماست، فاصله زيادي داريم و بايد همچنان تلاش كنيم.
** چه توصيه هايي براي پيشگيري از بروز اختلالات بينايي و مشكلات چشمي داريد؟
* تقاضاي من از خوانندگان عزيز اينست كه: همواره از چشمان خود مواظبت كنند و در صورت داشتن مشكل عيوب انكساري و يا بيماري، به اپتومتريست ها و يا چشم پزشكان مراجعه نمايند تا در اسرع وقت مشكلات چشمي آنها رفع شود. بخصوص درباره كودكان خيلي جدي با موضوع برخورد كنند، چون در برخي موارد تأخير در درمان باعث مشكلات و عوارض جبران ناپذير حتي نابينايي مي شود.
امروزه بيماريهاي سيستميك مانند بيماريهاي قلبي عروقي، ديابت، تيروئيد، بيماريهاي عفوني، عدم برخورداري از رژيم غذايي مناسب، اختلالات ژنتيكي، مشكلات بينايي و تنبلي چشم، از عوامل اصلي اين معضلات چشمي مي باشند كه بايد اطلاع رساني صحيح و به موقع براي مردم انجام شود و در اين زمينه رسانه ها بخصوص مطبوعات نقش بسيار با اهميتي دارند. توصيه مي شود با مصرف موادغذايي حاوي ويتامين A، B، C، E، ب كمپلكس و املاح سديم، كلسيم، فسفر، پروتئين ها و... بافتهاي چشمي را تقويت و از مشكلات بينايي جلوگيري نمايند