دريچه‌اي به شناخت مواد تشكيل دهنده‌ي لنزهاي تماسي


مي‌توانيدبا شناخت مواد تشكيل دهنده‌ي لنزهاي تماسي ، كه پيشرفت فراواني كرده‌اند ، توانايي‌تان را در خدمت به رفع نيازهاي بينائي بيمارانتان افزايش دهيد . آگاهي از شيمي مواد ، فهرست اصطلاحات مرتبط ، اكسيژن و ارتباطشان با مواد مختلف تشكيل دهنده‌ي لنز تماسي ضروري است .

شيمي مواد : شيمي باعث پيدايش مواد تشكيل دهنده‌ي لنز تماسي شده است و شما مي‌توانيدمشابه هنر آشپزي كه اجزاء تشكيل دهنده و مراحل قدم به قدم و هم زدن مواد باعث توليد ماده‌اي جديد مي‌شود ، خواص و مواد تشكيل دهنده‌ي لنز تماسي را پيش بيني كنيد . در آزمايشگاه شيمي مواد تشكيل دهنده‌ي لنز تماسي ، اجزا تشكيل دهنده شامل منومرها و پليمرهاي مختلفي هستند كه شيميدان ، آنها را با هم مي‌آميزد و به كوپولي مرها و ماكرومرها تبديل مي‌كند ، او در نهايت آنها را طوري به عمل مي آورد كه منجر به توليد لنزهاي تماسي كاملا شفاف ، با ثبات از نظر شيميايي ، با دوام نفوذپذير نسبت به اكسيژن ، خيسي پذير و بي اثر از نظر بيولوژيك شود . در كل ، مولكول‌هاي محتوي كربن ، اساس تشكيل پليمرهاي لنز تماسي هستند كه شامل سلولز استات بوتيرات (Cellulose acetate butrate) و پلي متيل متاكريلات (PMMA) است . حداقل قسمتي از اكثر پليمرهاي لنزهاي تماسي جديدتر ، اساس سيليكوني دارند كه شامل لنزهاي سيليكوني قابل نفوذ به گاز (GP) (سيليكون متاكريلات و فلوروسيليكون آكريلات) و هيدروژل (سيليكون هيدروژل) هستند.

فرمول‌هاي نهايي همه مواد شامل اجزايي است كه مشخصات و نماهاي گوناگوني به لنزها مي دهد . بعضي از اين خصوصيات شاخص هايي چون ميزان آب و رطوبت سطحي را مشخص مي‌كنند در حاليكه بقيه شاخص ها به منظور ايجاد تعادل كافي بين انعطاف ،استحكام ، و دوام ،‌پلميرها را به هم اتصال مي‌دهد (اتصال ضربدري) . اتصال ضربدري را به صورت پليمرهاي زنجيره‌اي بلند در نظر بگيريد كه مشابه طناب جالباسي هستند و گيره‌هاي لباسي يا لباس (گروه هاي شيميايي) به آنها آويزان اند . طناب هاي بلند و متعدد لباس در باد در صورتي با ثبات ترند كه طناب هاي كوتاهتر (منومرهاي اتصال ضربدري) آنها را به هم وصل كند.

منومرهاي معمول و رايج تر در مواد تشكيل دهنده‌ي لنز تماسي شامل مواد زير هستند :

متيل متاكريلات (MMA) كه قدرت و سختي را فراهم مي سازد .

سيليكون (SI) كه باعث افزايش انعطاف و نفوذ گاز از طريق باندهاي سيليكون – اكسيژن مي‌شود اما داراي اين نقص است كه خيسي پذيري ضعيفي دارد .

فلورين (FL) كه به ميزان جزئي نفوذپذيري گاز ، خيسي پذيري و مقاومت در برابر ته نشيني را در لنزهاي حاوي سيليكون افزايش مي دهد.

هيدروكسي اتيل ـ متاكريلات (MEMA) ، كه منومر اصلي جاذب آب در اكثر لنزهاي نرم (Soft) است .

منومرهاي متاكريليك اسيد (MAA) و انوينيلپيروليرون (NVP) ، كه هر دو ميزان آب بالايي جذب مي‌كنند و براي افزايش ميزان آب لنز به HEMA متصل مي‌شوند.

اتيلن گليكول دي متاكريلات (EGDMA) يك عامل اتصال ضربدري (Cross linking agent) است كه باعث افزايش ثبات و استحكام ابعادي مي‌شود اما ميزان آب را كاهش مي دهد .

بعضي منومرهاي ويژه و مواد افزودني مي‌توانند باعث حركت آزادانه تر زنجيرهاي پليمر داخل ماده شوند و بعضي ديگر مي‌توانند مانع عبور امواج ماوراي بنفش شوند و برخي ديگر مي‌توانند باعث مقاومت در برابر از دست دادن آب مواد (دهيدراتاسيون) گردند.

تفاوتهاي جزئي در فرمول مواد و عمل آوردن آن ها ، محصولات فيزيكي و شيميائي نهايي هر ماده‌ي تشكيل دهنده ي لنز را تعيين مي‌كنند.

بعنوان مثال اضافه كردن NVP يا MAA به منومر HEMA سي و هشت درصد (محتوي ميزان كم آب ) مي تواند موجب ساخت پليمرهايي محتوي ميزان متوسط آب (حدود 50 درصد) و يا پليمرهايي محتوي ميزان بالاي آب (حدود 70%) شود . اضافه كردن MAAو يا EGDMA به HEMA ميزان پايداري (دوام) ، انعطاف پذيري و ثبات ماده را افزايش دهد اما ميزان آب آن را كاهش مي‌دهد .




نقل از نشريه مردمك شماره2