چگونه با نابينايان ارتباط برقرار كنيم

چشم هايش نمي بينند اما چنانچه مهر و مودت را بر زبان جاري سازي، او با تمام وجود آن را مي شنود، احساس مي كند و در عمق وجود خويش بر آن نقشي از معرفت مي زند. اگر دست محبت به طرفش دراز كني، دستت را مي فشارد و اينجا است كه سخن از عشق، عاطفه و ظهور جوهره انساني توان گفت و ماحصل چنين ميثاقي، پيامي است ارزنده و آن اين كه: انسانها فراتر از آنند كه در محدوديت هاي حسي و جسماني شان خلاصه شوند.
هر يك از ما ممكن است بارها در مجامع عمومي و طي مناسبات اجتماعي، با افراد داراي معلوليت بينايي مواجه شده باشيم. فردي كه عينك سياه بر چشم دارد و با عصاي سفيد و يا فرد همراه خود حركت مي كند، بي درنگ ما را با اين سئوال مواجه مي سازد كه به راستي آيا مي توان با افراد نابينا ارتباط سازنده اي برقرار كرد؟ آيا آنان توانمندي هاي خود را مي شناسند و قادر به زندگي مستقل در جامعه مي باشند؟ چگونه مي توان به فرد نابينا كمك كرد تا بر مشكلات خود غلبه كند و سئوالاتي از اين دست، پرسش هايي هستند كه ارائه پاسخي آگاهانه براي آنها، نوع برخورد و نگرش ما را نسبت به افراد معلول بينايي، تحت تأثيرات مثبت خود قرار مي دهد.
براي آن كه بتوانيم ارتباط مؤثري با فرد نابينا برقرار كنيم، نخست بايد به اين نكته مهم توجه داشته باشيم كه نياز اين افراد به كمك و راهنمايي ما دليل بر ناتواني، ضعف و بي كفايتي آنان نيست. هر فرد به لحاظ ويژگي ها، محدوديت ها و قابليت هاي فردي و اجتماعي خود، بخشي از نيازهاي خويش را از خلال مساعدت ها و رهنمودهاي ساير افراد برطرف مي سازد. اين كه افراد نابينا در مقايسه با ساير اشخاص با محدوديت هاي مضاعفي مواجه مي شوند، دال بر ناتواني آنها نسبت به ديگران نيست بلكه نشانگر اين واقعيت است كه جامعه ما كماكان به آن حد از غنا و توسعه اجتماعي دست نيافته است كه بتواند براي افراد معلول و نابينا امكاناتي برابر با ساير آحاد مردم فراهم كند. به همين دليل است كه فرد نابينا در جامعه ما در بسياري از امور مربوط به زندگي روزمره، اعم از تردد در معابر عمومي و استفاده از وسايل حمل و نقل، بهره مندي از امكانات فرهنگي و آموزشي، اشتغال، مسكن و... با دشواري هاي متعددي مواجه است. بنابر اين مساعدت فرد نابينا، وظيفه اجتماعي ما است. وظيفه اي كه بر اساس اعتقاد به شأن والاي انسان و اعطاي حق زندگي بهتر به تك تك اشخاص در جامعه، آن را به انجام مي رسانيم.
پذيرش اين واقعيت كه مساعدت افراد نابينا در راستاي عمل به تعهدات اجتماعي و رفع محدوديت ها و جلوه گر ساختن توانمندي هاي ارزنده آنان صورت مي گيرد، نقطه عطفي است در ايجاد يك رابطه انساني با اين اشخاص. گام بعدي آن است كه نيازهاي فرد نابينا را بشناسيم و طريقه كمك به او را بياموزيم. ميان افراد داراي معلوليت بينايي همچون سايرين، تفاوت هاي فردي بسياري وجود دارد و نوع نيازها و محدوديت هاي آنان نيز در بسياري از زمينه ها با هم متفاوت است. براي پي بردن به اين كه آيا فرد نابينا به كمك ما نياز دارد يا خير، راه صحيح آن است كه اين سئوال را از خود او بپرسيم و از او بخواهيم تا برايمان روشن سازد كه در چه زمينه اي مي توانيم به او كمك كنيم. اينجا است كه مي توانيم شرايط خود را بسنجيم و با توجه به توانايي ها و امكانات خويش، در رفع نيازهاي وي تلاش كنيم. راهنمايي يك فرد نابينا در عبور از خيابان، كمك به وي در پر كردن يك فرم، ضبط يك كتاب يا جزوه بر روي نوار و... از جمله كمك هايي به شمار مي روند كه افراد نابينا مي توانند از آن بهره مند شوند. اما چنانكه گفته شد، ميزان و نحوه انجام اين مساعدت ها، نكاتي هستند كه طي ايجاد يك ارتباط صميمانه با فرد مورد نظر و كسب اطلاعات دقيق از وي، براي ساير افراد روشن مي گردد. در بخش هاي بعدي اين سلسله نوشتار، نحوه راهنمايي اشخاص داراي معلوليت بينايي را بيشتر مورد بررسي قرارمي دهيم.
علي خواجه حسيني، كارشناس ارشد
روانشناسي